Çalışma hayatının faydaları dediğimizde kuşkusuz akla ilk olarak gelir elde etmek gelecektir. Ancak bu kazanımın yanında çalışma hayatında iletişim kurduğumuz kişiler sayesinde sosyal hayatın güçlenmesi, aldığımız sorumluluklar ile yetkinliğimizin gelişmesi ve ruhsal tatmin gibi pek çok fayda sayılabilir.
Tüm bu kazanımlar çalışma ortamımızın sağlıklı ve güvenli olması durumunda söz konusudur.
İş Sağlığı ve Güvenliği Nedir?
İş sağlığı, Dünya Sağlık Örgütü ve Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) tarafından “bütün mesleklerde çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal yönden iyilik hallerini en üst düzeyde sürdürme ve daha üst düzeylere çıkarma çalışmaları” olarak tanımlamıştır. Bunun için risklerin kontrolünün yanı sıra işin insana, çalışanın da kendi işine uyumunun sağlanması gerekmektedir. (DSÖ-UÇÖ ortak komite, 1950-1995)
İş sağlığı ve güvenliği, çalışma ortamında işin yürütülmesi sırasında çeşitli tehlikelerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşulları belirleyerek ortadan kaldırmak, bu tehlikelerden korunmak ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır.
İş kazası ve meslek hastalığı başta olmak üzere çalışanların sağlık sorunları, bu sağlık sorunlarının tanı ve tedavisi ile korunma yolları şeklindeki tıbbi boyut iş sağlığı; işyerlerindeki fiziksel, kimyasal biyolojik vb. sağlık ve güvenlik risklerinin saptanması, ölçülmesi ve kontrol altına alınması çabaları şeklindeki teknik boyut ise iş güvenliği ve iş hijyeni olarak tanımlanır.
İş sağlığı ve güvenliği; sağlık bilimleri, mühendislik bilimleri ve sosyal bilimleri de içeren multidisipliner bir konudur.
Çalışanı uygun işe yerleştirme, işyeri maruziyetlerinin ve risklerin değerlendirilmesi ve kontrolu, aralıklı kontrol muayeneleri, işyerinde sağlık hizmeti sunulması, sağlık eğitimi iş sağlığı ve güvenliği uygulama kriterleri olarak belirlenmiştir. Bu uygulamalar ile çalışanın her yönden iyilik halinin sürdürülmesi ve geliştirilmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesi, meslek hastalığı oluşması halinde erken tanı konularak önlem alınması amaçlanmıştır.
İş sağlığının en önemli konularından olan meslek hastalıkları 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’na göre “mesleki risklere maruziyet sonucu ortaya çıkan hastalık” olarak tanımlanmıştır. Meslek hastalıklarının tanı ve bildirimi Süreyyapaşa Göğüs Hastalıkları ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi iş ve meslek hastalıkları polikliniklerimizdeyapılmaktadır.
4-10 Mayıs İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası
Ülkemizde 2012 yılında 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunuyayınlanmış olup, Ocak 2013 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu kanun ile iş yerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması ve mevcut sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için işveren ve çalışanların görev, yetki, sorumluluk, hak ve yükümlülükleri düzenlenmiştir.
Ülkemizde yasal düzenlemeler yapılmış olsa da tüm dünyada olduğu gibi iş kazaları ve meslek hastalıkları görülmeye devam etmektedir. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun iş kazası ve meslek hastalığı istatistik raporlarında 2023 yılında 681.401 sigortalının iş kazası geçirdiği, bunlardan 1966’sının ne yazık ki ölümle sonuçlandığı bildirilmiştir. Yine 2023 yılında meslek hastalığı tanısı konulan sigortalı sayısı 945 olarak belirtilmiştir.
İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarına dikkat çekmek ve bu alanda farkındalık yaratmak amacıyla ülkemizde her yıl 4-10 Mayıs tarihleri arası “İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası” olarak kabul edilmiş olup bu kapsamda etkinlikler ve çalıştaylar yapılmaktadır. Ayrıca ülkemizin de üyesi olduğu UÇÖ tarafından 28 Nisan, Dünya İş Sağlığı ve Güvenliği Günü olarak kabul edilmiştir.
İş Sağlığı ve Güvenliği Haftası’nda ilgili bakanlıklar, sendikalar gibi kurumlar belli temalar belirler ve bu temalar üzerine çalıştaylar, konferanslar ve seminerler düzenlerler. UÇÖ tarafından 2025 yılı teması “İş Sağlığı ve Güvenliğinde Devrim: Yapay Zeka ve Dijitalleşmenin Rolü” olarak belirlenmiş ve dijital geçisin insan merkezli olmasına dikkat edilerek, daha güvenli ve sağlıklı işyerleri yaratmak için teknolojiden yararlanma gerekliliği belirtilmiştir. Yapılan tüm bu çalışmalar ile toplumda iş sağlığı ve güvenliği kültür ve bilincinin oluşması ve insancıl çalışma ortamlarının oluşturulması hedeflenmektedir.
Unutmayalım ki iş kazaları ve meslek hastalıkları önlenebilir durumlardır; sağlıklı ve güvenli çalışma ortamları temel insan hakkıdır!
Dr. Eliz Oyman
İş ve Meslek Hastalıkları Uzmanı